پریتونیت عفونی گربه یا بیماری FIP (Feline Infectious Peritonitis) گربه، یک بیماری شدید و اغلب کشنده است که توسط ویروسی به نام کروناویروس گربه یا feline coronavirus یا FCoV ایجاد می شود. کروناویروس ها یک خانواده ی ویروسی هستند که پوشش دار بوده و حاوی RNA تک رشته ی سنس مثبت هستند که اغلب عفونت های تنفسی ایجاد می کنند. این بیماری در سراسر دنیا دیده می شود. با اینکه ممکن است تعداد زیادی از گربه ها به این ویروس آلوده شوند، فقط تعداد کمی از آن ها به فرم شدید بیماری دچار می شوند. علت اینکه فقط بعضی از گربه ها تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند ناشناخته است اما می توان این اتفاق را به جهش ویروس و پاسخ ایمنی ضعیف در این گربه ها نسبت داد. گربه ها با هر سن و جنسیتی می توانند به این بیماری مبتلا شوند اما این بیماری بین گربه های شش ماهه تا دو ساله بیش تر شایع است. با اینکه این بیماری می تواند در هر نژادی از گربه ها رخ دهد، اما این بیماری در بین نژادهای اصیل از جمله Persian ، Abyssinian ، Bengal ، Birman ، Himalayan و Ragdoll شایع تر است. بچه گربه هایی که در کلونی های پرجمعیت آلوده به بیماری بزرگ می شوند ، ممکن است ویروس را از مادر خود یا ناقلین دریافت نمایند. این بچه گربه ها در حدود سن 5 الی6 هفتگی که ایمنی مادری شان کاهش میابد ، مستعد این بیماری می شوند.
اغلب عفونت ها احتمالاً در نتیجه ی بلع ویروس اتفاق می افتند. همچنین انتقال از طریق استنشاق اجرام عفونی نیز امکان پذیر است. ویروس از طریق مدفوع، بستر آلوده، بزاق، وسایل مشترک، ظرف غذای مشترک، عطسه و ارتباط نزدیک گربه ها قابل انتقال است. در خانه هایی که چندین گربه در کنار هم نگهداری می شوند ریسک ابتلا بالا است. همان گونه که بیماری نقص ایمنی گربه مادر قابل انتقال به جنین خود می باشد، گفته می شود ویروس fip گربه ها نیز می تواند از طریق جفت به جنین در حال رشد منتقل شود اما میزان احتمال وقوع این انتقال مشخص نیست.
انواع پریتونیت عفونی گربه ها:
اخیراً دو فرم از بیماری توصیف شده اند:
- فرم مرطوب یا effusive
- فرم خشک یا non effusive
در فرم مرطوب پریتونیت، تجمع مایعات در نواحی شکم و سینه به طور واضح قابل مشاهده است. در فرم خشک، تجمع سلول های التهابی در ارگان های مختلفی از جمله کبد، کلیه، چشم و مغز دیده می شود. با این حال، معمولاً خصوصیات هر دو فرم مرطوب و خشک تا حدودی در این بیماری مشهود است.
توزیع جغرافیایی پریتونیت عفونی گربه سانان:
شیوع عفونت ویروسی FCoV و بیماری FIP در سراسر دنیا مشابه است و در گربه های اهلی و وحشی مشاهده میشود. میتوان سویه های FCoV را تحت دو سروتایپ I و II طبقه بندی کرد. این طبقه بندی بر اساس ارتباط آنتی ژنی آنها با Canine Coronavirus یا CCV انجام شده و این تحت گونه ها در میان کشورهای مختلف گوناگون هستند. در میان سویه های FCoV ، در آمریکا و اروپا ، 70 الی 95 درصد سروتایپ I هستند درحالی که در ژاپن سروتایپ II غالب است. اکثر گربه های مبتلا به بیماری پریتونیت عفونی، به سروتایپ I ویروس FCoV آلوده هستند. با این حال ، هر دو سروتایپ مذکور قابلیت ایجاد بیماری پریتونیت عفونی را دارند. همچنین هر دو سروتایپ می توانند عفونتی که از نظر بالینی غیرمشهود است ، ایجاد نمایند.
ویروس FCoV متعلق به دست های از طبقه بندی کروناویروس ها است که شامل ویروس مسری گاستروانتریت ، کروناویروس تنفسی خوک ، CCV و بعضی کروناویروس های انسانی نیز می باشد. در بسیاری از گونه ها این ویروس تمایل دارد که به دستگاه تنفسی و یا لوله ی گوارشی حمله کند اما در گربه ها و موش ها ، ویروس FIP در برخی از موارد می تواند چندین ارگان را درگیر نماید.
علل و پاتوژنز بیماری پریتونیت گربه ها:
بیماری FIP گربه یک بیماری تک گیر است. پاتوژنز (سازوکاری که باعث ایجاد بیماری میگردد) در این بیماری مشخص نیست. دو نظریه ی اصلی در رابطه با این بیماری وجود دارد:
نظریه ی اول:
“تئوری جهش داخلی” بیان میکند که گربه ها به ویروس FCoV اولیه ی بدون حدت مبتلایند که در سلول های انتروسیت روده تکثیر مییابد. در بعضی از گربه ها ، یک جهش در قسمتی از ژنوم ویروس رخ میدهد و باعث تشکیل فنوتیپ جدیدی از ویروس میگردد که حالا قابلیت تکثیر در ماکروفاژها را دارد. حضور سویه های بسیار حدت دار ویروس ، این نظریه را تأیید می نمایند (البته در شرایط آزمایشگاهی).
برخی از محققین معتقدند که برخی از کروناویروس های روده ای که در گردش خون حضور دارند ، مستعد جهش و ایجاد بیماری FIP هستند.
نظریه ی دوم:
دومین نظریه ، به حضور متمایز سویه های حدت دار و بدون حدت در جمعیت اشاره دارد که در صورت قرار گرفتن گربه در معرض سویه ی پاتوژن، حجم جرم عفونت زا و آمادگی سیستم ایمنی گربه ، در بروز بیماری FIP گربه نقش خواهند داشت.
در هر دو نظریه ، اتفاق کلیدی در علل بیماری زایی ویروس پریتونیت، تکثیر بسیار زیاد ویروس ها در ماکروفاژها می باشد. اگر سیستم ایمنی بدن گربه ، نتواند در همان مراحل ابتدایی عفونت ، این ماکروفاژهای آلوده را از بین ببرد ، با حضور ماکروفاژهای آلوده در گردش خون ، یک واکنش ایمنی از نوع آرتوس رخ میدهد که کشنده خواهد بود.
فاکتورهای افزایش دهنده ی تکثیر ویروس FIP در روده و افزایش دهنده ی احتمال جهش ویروس پریتونیت عفونی در بدن گربه ها:
سن پایین، نژاد ، وضعیت سیستم ایمنی ، استرس ، درمان کورتیکواستروئید ، جراحی ، دوز حدت دار ویروس ، میزان عفونت مجدد
پس از آلوده شدن گربه توسط ویروس FCoV از طریق گوارشی یا ندرتاً از طریق استنشاقی ، محل اصلی تکثیر ویروس ، اپیتلیوم روده میباشد. تکثیر ویروس در سیتوپلاسم ، میتواند سلول های اپیتلیال روده را از بین ببرد که موجب وقوع اسهال در برخی از گربه ها میشود. در بسیاری از گربه ها ، عفونت به مدت چند هفته تا چند ماه بدون علائم بالینی باقی می ماند. این گربه ها به صورت مقطعی یا پیوسته ، ویروس را در محیط پراکنده می کنند و درواقع نقش مخزن را در مقابل سایر گربه ها بازی می کنند. در گذشته ، بر این باور بودند که ویروس در لوله ی گوارشی محصور باقی میماند و از مخاط دستگاه گوارش عبور نمیکند و در اپیتلیوم روده و گره های لنفاوی این ناحیه گسترش نمی یابد. اما تست PCR میتواند ویروس FCoV را درون ماکروفاژهای گردش خون ردیابی کند که این موضوع ، نشان دهنده ی آن است که سویه ی بدون حدت ویروس FCoV نیز توانایی ایجاد ویرمی دارد.
بعد از گذشت چند هفته از هجوم ماکروفاژها و تکثیر ویروس ها ، ویریون ها درون سکوم ، کولون ، گره های لنفاوی روده ، طحال و سیستم اعصاب مرکزی یافت میشوند که این امر در نتیجه ی توزیع ماکروفاژها در کل بدن است. در مورد انتشار ویروس از روده دو احتمال وجود دارد. اولین مکانیسم پیشنهاد شده این است که ماکروفاژهای آلوده به ویروس FCoV ، از گردش خون خارج شده و ویروس را به سمت بافت ها حمل می نمایند. ویروس آنتی بادی ها را جذب می نماید ، کمپلمان ها در محل فیکس می شوند و نهایتاً ماکروفاژها و نوتروفیل های بیشتری به محل ضایعه جذب می شوند و در نتیجه تغییرات پایوگرانولوماتوز در محل رخ می دهد. دومین مکانیسم پیشنهاد شده این است که کمپلکس های ایمنی موجود در گردش خون ، در دیواره ی عروق رسوب کرده و سپس با فیکس شدن کمپلمان در محل ، تغییرات به سمت ایجاد یک آماس پایوگرانولوماتوز و نتیجتاً رخ دادن بیماری FIP ، پیش می روند. تصور می شود که باید این کمپلکس های آنتیژن-آنتیبادی توسط ماکروفاژها شناسایی شده و به سلول های کشنده ارائه گردند اما به علت عدم شناسایی توسط ماکروفاژها ، نابود نخواهند شد.
علاوه بر ویروس ها ، مواد جاذب شیمیایی شامل کمپلمان و واسط های التهابی نیز از ماکروفاژهای آلوده آزاد می شوند. فیکس شدن کمپلمان موجب آزاد شدن آمین های وازواکتیو میشود که این آمین های وازواکتیو موجب انقباض سلول های اندوتلیوم عروق و در نتیجه افزایش نفوذپذیری عروق می شوند. انقباض سلول های اندوتلیوم عروق، موجب خروج پروتئین های پلاسما می شود. از این رو ، یک اکسودای غنی از پروتئین تشکیل می شود. واسط های التهابی موجب فعال شدن آنزیم های پروتئولیتیک و آسیب بافتی می شوند.
علائم fip گربه و تشخیص بیماری:
عفونت کروناویروس معمولاً علائمی ندارد اما در بعضی موارد شامل علائم زیر است:
اسهال ، استفراغ ، کاهش میزان رشد ، علائم در دستگاه تنفسی فوقانی ، کاهش وزن
علائم بیماری پریتونیت عفونی ، با توجه به ارگانی که درگیر شده ، گوناگون است. بسیاری از ارگان ها از جمله کبد ، کلیه ، پانکراس ، سیستم اعصاب مرکزی و چشم می توانند تحت تأثیر قرار گیرند. مدت زمان رخ دادن عفونت و جهش ویروس و گسترش آن در میان گربه ها متفاوت است. گربه های مبتلا ممکن است افسرده باشند. برخی از این گربه ها به صورت نرمال غذا می خورند و یا حتی اشتهای شان افزایش می یابد. در صورتی که برخی دیگر از خوردن غذا اجتناب می کنند. تب ، کاهش وزن و یا زردی نیز ممکن است دیده شود.
علائم پریتونیت عفونی در گربه:
- اتساع (نفخ، بادکردگی) پیشرونده ی شکم به دلیل تجمع مایعات
- درگیر شدن ریه و تنفس سخت
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- افسردگی
- بیماری مبهم شامل تب طولانی مدت ، بیقراری ، کاهش وزن و گاهی اوقات نارسایی ارگان های اصلی مثل کلیه و کبد
- علائم چشم و سیستم اعصاب مرکزی ، ممکن است به صورت همزمان یا مستقل بروز کنند.
- 50% گربه ها علائمی در ارگان های شکمی مثل کلیه ، کبد ، طهال ، پانکراس و گره های لنفاوی ، نشان می دهند.
در برخی از گربه ها ، میزان قابل توجهی از مایعات در شکم تجمع مییابند که باعث میشود شکم متسع به نظر بیاید. حدود یک سوم گربه های مبتلا به فرم effusive (مرطوب) بیماری ، دارای درگیری ریوی و سختی تنفس هستند و باید حتما توسط دامپزشک معاینه شود تا با بیماری آسم گربه ها اشتباه گرفته نشود. همچنین ممکن است مایعات در اطراف قلب نیز تجمع یابند.
گربه هایی که علائم مشهود تجمع مایعات را ندارند ، دارای سابقه ی بیماری مبهم هستند که شامل تب تکرارشونده ، بیقراری ، کاهش وزن و نارسایی ارگان ها (خصوصاً کلیه و کبد) می باشد.
درگیری چشم و سیستم اعصاب مرکزی ممکن است به صورت مستقل یا همزمان بروز کنند. وقتی چشم درگیر میشود ، ممکن است خونریزی یا تجمعات چرکی در یک یا هر دو چشم ، دیده شود. سایر تغییرات در چشم از جمله کوری نیز ممکن است مشاهده شود. رایج ترین علامت درگیری سیستم عصبی ، هماهنگی ضعیف عضلات همراه با فلجی جزئی می باشد که این اتفاق منجر به نقص عمومی در هماهنگی عضلات می گردد. همچنین تشنج ، لرزش ، تغییرات شخصیتی و افزایش حساسیت نسبت به لمس شدن نیز ممکن است مشاهده شود.
دامپزشک میتواند بر اساس سوابق پزشکی گربه ، علائم بالینی طی معاینات فیزیکی و نتایج تست های آزمایشگاهی به بیماری پریتونیت عفونی گربه ، پی ببرد. حتی ممکن است اولتراسونوگرافی و نمونه ی بیوپسی نیز برای تشخیص لازم باشد. تشخیص در گربه هایی که فاقد تجمع مایعات هستند ، میتواند چالش برانگیز باشد و نیازمند مجموعه ای از آزمایشات مختلف خواهد بود.
ضایعات هیستوپاتولوژی پریتونیت گربه سانان:
در هیستوپاتولوژی به بررسی میکروسکوپی بافت پرداخته میشود. این کار به منظور یافتن علائم و علت بیماری در بافت انجام میشود. ضایعات میکروسکوپی بیماری پریتونیت عفونی گربه ، اغلب پاتوگونومونیک بوده و مشاهده ی آن ها در تشخیص کمک کننده است. در نمونه های رنگ آمیزی شده با رنگ H&E معمولاً التهاب موضعی اطراف عروقی حاوی مخلوطی از ماکروفاژها ، نوتروفیل ها ، لنفوسیت ها و پلاسماسل ها ، مشهود است. با رنگ آمیزی ایمونوهستوشیمی ، ویروس های FCoV درون ماکروفاژهای موجود در ضایعه ، قابل تشخیص خواهند بود. ممکن است آماس پایوگرانولوماتوز بزرگ و منسجم بوده و گاهی همراه با نکروز کانونی بافت باشد و یا ممکن است کوچک و متعدد باشد.
درمان، پیشگیری و کنترل پریتونیت عفونی گربه:
درمان خاصی برای بیماری پریتونیت عفونی گربه وجود ندارد. البته بهبودی گزارش شده ولی غیرمعمول میباشد. حدود 95% از گربه های مبتلا به پریتونیت عفونی ، جان خود را از دست می دهند. در یک پژوهش ، نیمی از گربه های مبتلا طی 9 روز جان خود را از دست دادند. با این حال، بعضی از گربه ها ممکن است تا چند ماه زنده بمانند.
درمان با داروهایی که التهاب را کاهش می دهند و واکنش های ایمنی را سرکوب می کنند به همراه درمان حمایت کننده مثل تغذیه صحیح گربه، میتواند آسایش گربه را بیشتر کند. ممکن است درمان در برخی از گربه ها (کمتر از 10%) ، مدت زنده ماندن را چندین ماه افزایش دهد. درمان در گربه هایی که شرایط جسمانی خوبی دارند ، هنوز غذا می خورند ، هنوز به مشکلات عصبی دچار نشده اند و به سایر بیماری ها مثل عفونت لوسمی گربه (Feline Leukemia Virus Infection) مبتلا نیستند ، امیدوارکننده خواهد بود. اگر گربه طی 3 روز ابتدایی درمان اثرات بهبودی را نشان ندهد ، بعید است که بهبود یابد. اگر کیفیت زندگی گربه پایین باشد و درمان نیز کمکی نکرده باشد ، اغلب گربه را یوتانایز می کنند.
اگر یک گربه ی خانگی به بیماری پریتونیت عفونی مبتلا شود ، تمام گربه های در ارتباط با او نیز در معرض ویروس مشابه قرار گرفته اند. اما خوشبختانه، در اکثر موارد این گربه ها به بیماری دچار نمی شوند. (اغلب گربه هایی که به کروناویروس آلوده شده اند ،اصلاً به پریتونیت عفونی مبتلا نمی شوند.) به هر حال، گربه های مبتلا به پریتونیت عفونی ، هرگز نباید با سایر گربه ها (خصوصاً بچه گربه ها) که در معرض ویروس قرار نگرفته اند ، در تماس باشند. همچنین اگر گربه ی شما به خاطر این بیماری جان خود را از دست دهد ، تا 2 ماه نباید گربه ی جدیدی به آن محیط بیاورید تا ویروس به طور کامل از محیط پاک شود.
یک واکسن برای پیشگیری از بیماری پریتونیت عفونی گربه ، موجود است. با این حال بسیاری از گربه های بالغ ، در گذشته در معرض ویروس قرار گرفته اند ؛ به همین دلیل واکسن دیگر از عفونت پیشگیری نخواهد کرد. این واکسن از 16 هفتگی قابل استفاده خواهد بود که ممکن است برای حفاظت از بچه گربه های خانگی که در معرض ویروس هستند ، زمانی دیر باشد. انجمن دامپزشکان گربه سانان در آمریکا (AAFP) ، واکسن FIP گربه را توصیه نمی کنند.
برای کنترل بیماری پریتونیت عفونی، در یک مرکز نگهداری گربه ، نمیتوان تنها به واکسیناسیون اتکا کرد. اقدامات دیگر برای کاهش قرارگیری گربه ها در معرض ویروس شامل حذف مکرر مدفوع از محیط (مدفوع از منابع اصلی کروناویروس است) ، از شیر گرفتن زودهنگام ، ایزوله کردن گربه هایی که تست آنتی بادی کروناویروس در آنها مثبت است ، نیز باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین ، ضدعفونی کردن محیط و واکسیناسیون گربه علیه سایر ویروس ها نیز مؤثر خواهد بود.
آیا بیماری fip گربه به انسان ها منتقل می شود؟
اگرچه کروناویروس های مشترک با حیوانات مثل سندروم حاد تنفسی (SARS) و سندروم تنفسی خاورمیانه (MERS) ، موجب شیوع بیماری های شدید تنفسی در انسان هستند ، هیچ نشانی از عفونت زا بودن ویروس FCoV در انسان ها وجود ندارد.
ممنون از سایت فوق العادتون
متشکریم.